Zilhicce’de Neler “Yapılmaz”? — Bilimsel Bir Mercek Altında
Merhaba! Bugün, Zilhicce ayını bilimsel merak ve tarihî arka planla birlikte ele alıyoruz. Amacımız, bu ayda “ne yapılmamalı / kaçınılmalı” sorusuna, hem dinî-hadisî temelleri hem de sosyolojik ve davranışsal perspektifleriyle yaklaşmak. Yazının sonunda sizin düşüncelerinizi de duymak isterim — çünkü farklı yorumlar tartışmayı zenginleştirir.
Zilhicce: Temel Bilgiler
Zilhicce, Hicrî takvime göre 12. ve son aydır. ([TDV İslâm Ansiklopedisi][1])
Aynı zamanda “haram aylardan” biridir; bu dönemde savaş, çatışma ve zarar verici eylemler dinen yasak kabul edilmiştir. ([12punto][2])
Bu ayda, ibadet, hac, kurban ve ruhsal arınma gibi olumlu eylemler öne çıkar. ([iikv.org][3])
Bu bilgiler ışığında, “Zilhicce’de neler yapılmaz?” sorusuna geçmeden önce “Neden?” sorusunu aklımızda tutmalıyız: Bu ay, kutsallık — barış — maneviyat bağlamında özel addedildiğinden; yapılması yasak ya da hoş karşılanmayan davranışların listesi bu bağlama göre şekilleniyor.
—
Hangi Eylemlerden Kaçınılmalı?
Savaş, çatışma, zarar verme, kavgadan uzak durmak
Zilhicce, “haram aylar” kapsamında — yani savaş ve silahlı çatışmanın yasak olduğu aylardan biri. ([12punto][2])
Bu demek ki, bu dini ve toplumsal normlara göre bu ay süresince çatışma çıkarmak, savaşmak, insanlara zarar vermek, adaletsiz davranmak — hem manevi hem toplumsal açıdan sakıncalı görülür.
Zulüm, haksızlık, hak ihlalleri
Sadece fiziki çatışma değil: adaletsizlik, sömürü, zulüm, başkalarının hakkını gaspetmek gibi toplumsal zarar veren davranışlar da bu ayın ruhuna aykırı sayılır. Zira bu ayın ruhu: barış, maneviyat, toplumsal huzur ve vicdandır.
Günah, haram sayılan davranışlar — alkol, zina, hoşgörüsüzlük vs.
Dini ve kültürel kaynaklarda Zilhicce ayında günah ve haram sayılan davranışlardan uzak durulması tavsiye edilir. ([
Bu, hem bireysel inanç açısından hem de toplumsal etik-ahlak açısından önemlidir: Bu ayda ibadet, dua, zikir, kurban gibi eylemler öne çıkar; haram sayılan eylemler ise hoş karşılanmaz.
Hac menâsikine uygun olmayan davranışlar — saygısızlık, acelecilik, düzensizlik
Zilhicce ayı, aynı zamanda Hac ibadetinin gerçekleştirildiği dönemdir. ([Vikipedi][5])
Hac sürecinde, ibadetlerin usulüne uygun yapılması, saygı, sabır, kolektif huzur ve düzen önemlidir. Bu bağlamda; düzensizlik, saygısızlık, acelecilik, toplumsal kurallara riayet etmeme gibi tutumlar bu döneme aykırıdır.
Manevi değeri azaltacak aşırı dünyevi davranışlar — kibir, bencillik, merhametsizlik
Zilhicce’nin fazileti, ibadet ve maneviyatla bağlantılıdır. ([İslam ve İhsan][6])
Dolayısıyla, bu ayda insanların ruhsal yönlerine — empati, yardımseverlik, tevazu, cömertlik gibi değerlere — yönelmesi beklenir. Tam tersi davranışlar, yani kibir, bencillik, merhametsizlik, bu ruhun zıddıdır ve Zilhicce’nin anlamını gölgeleyebilir.
—
Bilimsel ve Sosyolojik Bir Mercek: Neden Kurallar Var?
Toplumsal düzen ve barış için: Tarihsel perspektifte “haram aylar” kavramı, savaşsız ve huzurlu zaman dilimleri yaratmak için ortaya çıkmıştır. ([Vikipedi][7])
Manevi arınma ve topluluk bilinci: Dinî ritüellerin yoğun olduğu bu ayda, bireylerin ruh sağlığı, empati, topluluk dayanışması, ahlaki sorumluluk gibi değerler ön plandadır. Bu da toplumsal bağları güçlendirir.
Hac ve bayram gibi kolektif eylemlerde disiplin ve saygı: Hac ibadeti milyonlarca insanın bir araya geldiği büyük bir organizasyondur — bu yüzden huzur, güvenlik, saygı, düzen kuralları mutlaka korunmalı.
Bu açıdan, Zilhicce süreci yalnızca bireysel ibadet değil; toplumsal sorumluluk, sosyal adalet ve kolektif duyarlılık ile de ilişkilidir.
—
Tartışmaya Açık Sorular
Sizce Zilhicce’de “yapılmaması gerekenler” listesi, sadece dinî kurallar düzeyinde mi kalmalı, yoksa toplumsal etik açısından evrensel kurallarla da desteklenmeli mi?
Modern dünyada — şehir yaşamı, küresel kültür, bireysellik vs. — Zilhicce’nin ruhu nasıl korunabilir? Günümüzde bu ayın “haram aylık” anlayışı sizce ne kadar yaygın?
Sosyolojik olarak; bu ayda toplumsal adalet, yardımlaşma, empati öne çıkarken; yılın diğer dönemleriyle kıyaslandığında bireylerin davranışlarında gerçekten bir fark gözlemlenir mi?
—
Zilhicce, sadece bir ay değil — hem bireyin hem toplumun ruhsal ve etik olarak yeniden hatırlanması, muhasebe yapması için bir zaman dilimidir. Bu yüzden “ne yapılmaz” sorusu, basit bir yasak listesi değil; derin bir toplumsal ve manevi mesaj içeriyor. Sizin bu konuda deneyiminiz ya da gözleminiz oldu mu? Nasıl yorumlarsınız?
[1]: “ZİLHİCCE – TDV İslâm Ansiklopedisi”
[2]: “Zilhicce ayı nedir? Zilhicce ayı ne zaman başlıyor/bitiyor? Zilhicce …”
[3]: “Zilhicce Ayı – Fazileti ve Yapılacak İbadetler!”
[4]: “Zilhicce Ayı Nedir? Faziletleri Nelerdir? 2024 | Efendi Derneği”
[5]: “Dhu al-Hijjah”
[6]: “Zilhicce Ayının Önemi ve Fazileti – İslam ve İhsan”
[7]: “Islamic calendar”